Een ijsbad: de zin en onzin van koutherapie (cold therapy)

Steeds meer mensen nemen een ijsbad. Zelfverklaarde experts zeggen dat het je immuunsysteem versterkt, het herstel van je spieren bevordert en dat je er enorm door kunt afvallen. Is dat echt zo, of ligt het toch een beetje genuanceerder? Is een ijsbad nemen alleen een hype, of helpt dit echt voor je lichaam?

Is koutherapie goed voor je?

Intensive care-onderzoeker Matthijs Kox deed een proef met twaalf mannen. Ze werden tien dagen lang getraind door ijsbad-expert Wim Hof. Voor het onderzoek moesten ze onder meer in een korte broek door de sneeuw lopen, een ijsbad nemen en medititatie- en ademhalingsoefening doen. Hier in Nederland kregen ze een bacterie geïnjecteerd om te kijken of ze ziek zouden worden. Het resultaat bleek verbluffend: de mannen die de koudetherapie hadden gevolgd van Wim Hof, maakten meer adrenaline aan, wat de immuunreactie onderdrukte.

Daardoor kregen de mannen minder last van griepverschijnselen. De onderzoeker maakte wel een kanttekening, omdat het niet het bewijs levert dat de Wim Hof methode echt het immuunsysteem versterkt. Elk mens reageert bovendien anders op een bacterie. De ene wordt veel zieker dan de ander. Wel is het zo dat je van in een ijsbad zitten en koutherapie volgen mentaal sterker wordt.

Dat hoort ook een beetje bij het placebo-effect. Je voelt je bovendien trots na zo’n prestatie, en dat zorgt er al gauw voor dat je de effecten ervan een beetje overromantiseert. Een ijsbad nemen is zeker niet nutteloos, maar het is ook niet zo dat een ijsbad nemen je van al je kwaaltjes afhelpt.

Een ijsbad nemen tegen depressie: is dat zinnig?

Wat we wel weten, is dat een ijsbad nemen goed is tegen een depressie. Dat heeft dan weer te maken met dopamine en endorfine. Wanneer je in echt koud water gaat zitten, maken je hersenen de stof dopamine aan. Dopamine zorgt ervoor dat we ons fijn voelen. Bepaalde etenswaren, zoals chocola, en bepaalde drugs, zorgen ervoor dat er veel dopamine en endorfine vrijkomen in de hersenen. Deze stoffen zorgen ervoor dat je er nog meer van wilt.

Niet voor niks wordt dopamine ‘het gelukshormoon’ en endorfine ‘de feel good drug’ genoemd. Maak je meer dopamine aan, dan zul je merken dat je je gelukkig en fijn voelt. Het is overigens maar voor korte duur. Het is niet zo dat een keer in een ijsbad zitten je hele mentale gesteldheid fixt. Heb je echt last van een stevige depressie, dan blijf je dus alsnog een psycholoog nodig hebben. Praten is de enige remedie. Een psycholoog kan je helpen met een goede therapie. Maar voor een snelle rush om de vervelende gedachten even uit het hoofd te plaatsen, is koudetherapie wel degelijk nuttig.

IJsbad voor het herstel van de spieren

Topsporters doen het allemaal: in een ijsbad zitten na een intensieve sportsessie. Ze zijn helemaal in de ban van cold therapy. Ze geloven dat je lichaam dankzij koude herstelt na een uitputtende training. Sommige sporters gaan heel ver, en gaan zelfs in een cabine van -100 graden zitten. Of dat nuttig is, is maar de vraag. Uit een onderzoek waarbij een groep sporters een tijdje in koud water ging zitten, en de ander in warm water, kwam het tegenovergestelde.

Het koude water bevordert de groei niet, en het warme water ook niet. Waarschijnlijk is er dus sprake van een placebo-effect. De kans is groot dat sporters zo in koudetherapie geloven, dat het voor hen werkt.

Het ligt er ook aan wat je precies wilt doen: wil je herstellen van een flinke cardio- of duurtraining, dan is een ijsbad nemen na de sport een goed idee. Doe je aan krachttraining voor grotere, sterkere spieren, dan heeft een ijsbad nemen eigenlijk heel weinig nut. Sterker: het kan de kweek van spieren afremmen.

Kou als onstekingsremmer

De huidige maatschappij heeft last van allerlei (ontstekings)ziekten, die uiteindelijk chronisch worden. Artritis, hart- en vaatziekten, Alzheimer, Parkinson: ze leggen onze samenleving plat. Over kou wordt gezegd dat het deze ziekten af kan remmen. Blootstelling aan koude temperaturen zouden kunnen helpen om chronische ontstekingen tegen te gaan.

In de medische wetenschap zien we inderdaad dat blootstelling aan kou, in combinatie met de juiste ademhalingstechnieken, de ontstekingswaarden in het bloed in gunstige zin kan beïnvloeden. Onderzoekers zeggen dat in een ijsbad gaan zitten, koud douchen of jezelf op een andere manier blootstellen aan lage temperaturen een veilige methode is om ontstekingen aan te pakken. Het kan ‘mogelijk ontstekingsreacties moduleren’. Het kan dus best zijn dat de dokter in de toekomst de aanbeveling doet om een paar minuten per dag in een ijsbad te zitten of een andere vorm van cold therapy te volgen.

Kun je afvallen met koudetherapie?

De meeste mensen zien het wel zitten: in een koud bad gaan zitten in plaats van je lievelingseten te verbannen of hard te moeten trainen. Een tijd lang ging de mythe rond dat je kunt afvallen door koudetherapie. Dat is maar deels waar, en dat benodigt ook wat uitleg:

Allereerst: we hebben te maken met bruin vet en wit vet in ons lichaam. Wit vet is het vet om je buik, oftewel het vet dat ons dikker maakt. Bruin vet wordt verbrand en zorgt ervoor dat we het lekker warm hebben. Nu blijkt dat we bruin vet kunnen aanjagen om het witte vet af te breken. Uit een Maastrichts onderzoek blijkt dat je inderdaad afvalt als je een paar uur per dag in een omgeving van 15 graden of minder verblijft. Een ijsbad is zo’n 4 tot 6 graden, dus daarmee voldoe je ruimschoots aan de norm.

Nu is de vraag: is alleen in een ijsbad zitten of alleen koutherapie volgen voldoende om af te vallen? Nee, dat niet, bleek uit onderzoek van anios Interne Geneeskunde Michiel Moonen. Je valt pas echt af, als er spieractiviteit is. Bijvoorbeeld door te sporten, of door het zo koud te hebben dat je gaat rillen. Dat rillen is voor de meeste mensen niet heel comfortabel. Zeker niet voor degenen die geen kou gewend zijn. Dat houdt in dat je een combinatie van drie dingen moet doen om af te vallen: in een ijsbad zitten, actief bewegen en gezond eten.